ძენი ძუელით აიასნი, და-სალ-იერითნი შობილნი და არა ხიზანნი, ენგულით კვალითადნი და მზერით თვალვეთისანნი. გზა მართალითნი და არა გამოგონითთლილნი; ესე ძენი ხუთნი. პი-რუ-ველითი ბალთა-ხმითი და ზარითი, აღმასრულებელნი იბერიონითით სახმო გზისა.

ბერიკისა და დიდბერიკის ღაღადისმის ხრფუნას წვინწკუ ჩენა.

აღმოსავალით მავალნი მწუხრ-გამოვლილნი მართალნი და ერთგულნი, უწყვეტად ძმები ერთ ბედით ნარეკნი და მთოვარის დაბადების სტუმარნი საქმითა სამოგვოითა.

შენაწირით - მცირე წონითა და ზომით უდიადესით, შვიდეული სანთელითა, მშვიდად ეული ლოცვით, კლდეკარის წარსადგომელში დონით, ელე-მალე-ლალე-ოთი მწუხრი მოაძღვენითეს.

ესე არს ხუთთა მათთა კავშირი, ვითარცა ხუთი თითი მტევანისა, ერთ მუჭად გადაეფინნენ დასაწყისს.

ბანის საათს ცხენის წყაროს ენ-რიცხვით და ზენ-სანთელით - დრო თარგეს და მოსებითდნენ, ძუელად ნათესი ქარიშხალი, საქარის ქედს შემოიმკეს - სიო-ნაბერი მოსავალით.

ცხება - ენითი ცხე - ენით, ენ-კაცითა და შუიდი კელაპტრით, მზერის ბჯენით აღმიოკითხება.

ა-დღე სურწყუნისისა, ნაყოფიერების რქით.

ვილოცები მამითა და მზით, ძითა და გზით, სულიწმინდითა და პირველი დღით.

ვლოცავ ხუთივე მედარს, გულით თბილით, თბილი სელით შემოსილი.

ვლოცავ ხუთივე რაინდს, გონებით გონ-იონითით, ბაბაჭუა-ბადითით.

ვლოცავ ხუთივე გუშაგს, ბაგით და ბაგათა მადლით, ლაზარეს ენით.

ორნი სვერითნი და სამნი ცხრუკვეთითანნი, გიორგი და ბაჩო ცუცქირიძისანი, პაატა და ემზარი და ირაკლი ბიწაძისანი.

ხატაურად წელსა ცხენისასა, ციდ-წელსა - რიცხვისასა, ია-იან-ვარ-ია თვე, აპანი, მათ ხუთივემ ჭაპანით დაითავეს.

ორნი ძმანი ჭაშმაგნი, სამნი ჭაბუკისანნი, დაილოცნენ ჭაშაკებით, ჭაჭანებით გარემოცვით, გულსა შინა ცეცხლ დანთებით ილოცვიდნენ საწყისს დიდსა, ჭაშას შემოიდგეს ჭაშაკები.

როცა კენჭა-ბერი ილოცვიდა, მის ფაენს ბოსლის სხუენში ეძინა, სანამ დრო მიჭენაობდა, ფაენი ცასთან დაობდა: - ოსტატმა მიმატოვა და ჩემზე ჭორები აგორდა. ვინც წაიკითხავს და მიხვდება, მრგვალ მინდორზე თორმეტი ყრმით ჩამოვა.

“დილასა ადრე მოვიდა იგი ნაზარდი სოსანი,

ძოწეულითა მოსილი, პირად ბროლ-ბალახშოსანი,

პირ-ოქრო რიდე ეხვია, შვენოდა ქარქაშოსანი

და მეფესა გასლვად აწვევდა, მოდგა თეთრ-ტაიჭოსანი,

შეეკაზმა მეფე, შეჯდა, ნადირობას გამოვიდეს;

მგრგვლივ მინდორსა მოსდგომოდეს, ალყად გარე შემოჰკრვიდეს’’.

(დიდი შოთა)

ასტროლოგიური დროის ათვლა დაიწყო მთვარის კალენდრით. მრგვალი მინდორი - ზოდიაქოს წრეა, ზოდიაქალური “ციფერბლატი’’.

 “მთოვარისა სახესა ქალისასა იტყვიან ელთა აქვსო ისარიო’’. /სულხან-საბა/

საათში ისარი ღერძს უჭირავს, ხოლო ზოდიაქოს წრეზე მშვილდოსანს, მოჭიმული - გამზადებული გასასროლად დამიზვნითა სამი-ზნით. ისრის დაძვრა მზის დღის მატებით იწყება. ეს არის ქართული გასაღები მთვარისა და მზის გზისა ზოდიაქოს სარტყელში.

“ზეიმი და ზარი იყო, სპანი ველთა დაჰფარვიდეს,

ნაძლევისა მათისათვის ისროდეს და ერთგან სრვიდეს,

უბრძანეს: "მონა თორმეტი, მოდით ჩვენთანა ვლიდითა,

მშვილდსა ფიცხელსა მოგვცემდით, ისარსა მოგვართმიდითა,

ნაკრავსა შეადარებდით, ნასროლსა დასთვალვიდითა!’’

(დიდი შოთა)

მე კენჭა ბერმა დავწერე მოკლე-კაბით ჩახლართული. ბუ სიბრძნისაა ჩიტი და არის ბაზიერი ღამის მხედი; ბუ-რთა ნიშნავს სიბრძნე ჩართო - საბურთალო ადგილია, სადაც სიბრძნე ჩართო ენამ. 

ენამა ხუთთა ფიქრები, მწყალობელი ცვარიცა, ქარნაწყალები ამინდით დანამდა მოძღვარიცა და ცხვარი-ცა.

“და გრძელი სიტყუა მოკლედ ითქმის, შაირია ამად კარგი.

ვითა ცხენსა შარა გრძელი და გამოსცდის დიდი რბევა,

მობურთალსა - მოედანი, მართლად ცემა, მარჯვედ ქნევა,

მართ აგრეთვე მელექსესა - ლექსთა გრძელთა თქმა და ხევა.’’

(დიდი შოთა)

ორი დიდი ფილოსოფოსი ერთმანეთს ეასპარეზება: ავთან-დილა და-როს-ტევანი.

“მიწაცა თქვენი ავთანდილ თქვენს წინა მშვილდოსანია;

ნაძლევი დავდვათ, მოვასხნეთ მოწმად თქვენნივე ყმანია;

მოასპარეზედ ვინ მგავსო? - ცუდნიღა უკუთქმანია.

და გარდამწყვედელი მისიცა ბურთი და მოედანია.’’

(დიდი შოთა)